Als je een huis bouwt op een slechte fundering dan loop je vroeg of laat geheid tegen problemen aan. Zo is het binnen de fysiotherapie ook. Behandel je een lichamelijke klacht, dan moet je niet alleen de spier, pees of het gewricht aanpakken, maar ook het fundament. Het autonome zenuwstelsel is namelijk ook een belangrijke speler in het ontstaan én aanblijven van klachten. En dat wordt nog wel eens vergeten.
Het autonome zenuwstelsel (AZS) is een onderdeel van het perifere zenuwstelsel dat onbewust de vitale functies van het lichaam reguleert. Het AZS bestaat uit een parasympatisch en een (ortho)sympathisch deel. Deze hebben veelal tegenovergestelde effecten op het lichaam en zijn idealiter in balans (afb. 1). Wanneer het sympatische deel de overhand krijgt, ontstaan lichamelijke en/of mentale klachten.
Parasympatisch versus sympatisch
Het parasympatische zenuwstelsel is verantwoordelijk voor rust en herstel. Het verlaagt de hartslag, bloeddruk en ademhaling, stimuleert de spijsvertering, bevordert de energieopslag en versterkt het immuunsysteem. De nervus vagus vervult hierin een belangrijke rol en is betrokken bij het verminderen van ontstekingsreacties en het beïnvloeden van de stemming en het stressniveau. Kortom, processen die essentieel zijn voor genezing en herstel van (lichamelijke) klachten.
Het sympathische zenuwstelsel doet juist het tegenovergestelde en ‘staat aan’ bij actie. Het verhoogt de hartslag, remt de spijsvertering en stimuleert de afgifte van glucose voor onmiddellijke energie. Continu aanstaan houdt het lichaam niet vol en werkt klachten in de hand.
Afbeelding 1. Functies van het parasympatische en sympathische zenuwstelsel.
Voor fysiotherapeuten is kennis van het AZS essentieel, omdat het helpt bij het begrijpen van de lichamelijke reacties op stress en ontspanning. Het stelt je in staat om de onderliggende oorzaken van lichamelijke klachten van patiënten beter te begrijpen. Met die kennis stel je effectievere behandelplannen op die niet alleen gericht zijn op de fysieke aspecten van herstel, maar ook op de neurologische processen die het algehele welzijn beïnvloeden.
Waardoor raakt het AZS uit balans?
Er zijn veel verschillende oorzaken voor een ontregeld AZS. Een veelvoorkomende is stress. Zo leidt langdurige blootstelling aan stressvolle situaties tot een overactief sympathisch zenuwstelsel. Veel lichamelijke en psychische klachten ontstaan of verergeren hierdoor. Maar stress ontstaat ook na het oplopen van een blessure, omdat je daardoor niet meer kunt werken of voor de kinderen zorgen bijvoorbeeld. De vicieuze cirkel is een feit.
Enkele andere mogelijke oorzaken zijn:
- Auto-immuunziekten
- Diabetes
- Neurologische aandoeningen zoals de ziekte van Parkinson
- Infectieziekten (zoals de ziekte van Lyme, tetanus en HIV)
- Leefstijlfactoren zoals; roken, alcoholgebruik, gebrek aan lichaamsbeweging, voedingstekorten
- Psychische trauma’s/klachten
- Bijwerkingen van medicijnen
Een flinke lijst dus! Wat doe jij hiermee in de praktijk? Vraag je er überhaupt naar en heeft dit invloed op je behandeling? Of neem je het ter kennisgeving aan, maar weet je niet goed wat je hier vervolgens mee moet doen?
Gevolgen van een ontregeld AZS
Een ontregeld AZS gaat gepaard met uiteenlopende symptomen. Voor fysiotherapeuten is het van belang om deze te herkennen en te begrijpen. Ze zijn namelijk vaak de oorzaak van de klachten waarmee patiënten bij jou komen en/of de reden dat de klachten aanhouden en niet goed herstellen.
Denk bij lichamelijke symptomen aan o.a. chronische vermoeidheid, slaapproblemen, een lagere pijngrens, spijsverteringsproblemen, hoofdpijn en migraine, spier- en gewrichtspijn, een lage weerstand, hartkloppingen en duizeligheid.
Mentale symptomen bestaan uit angst en paniekaanvallen, depressie, stemmingswisselingen, concentratieproblemen, geheugenproblemen en een overgevoeligheid voor prikkels. Deze hebben een significante impact op het dagelijks leven en het welzijn en staan het herstel van een blessure in de weg.
Waarom verminderen de klachten van mijn patiënt niet?
Stel je een patiënt voor met lage rugpijn die werkt als ZZP’er. Als gevolg van de rugklachten is hij niet in staat om te werken wat hem langdurige stress oplevert.
De stress activeert het sympathische zenuwstelsel, wat zorgt voor verhoogde spierspanning rond de lage rug en een verhoogde gevoeligheid voor pijn. Deze toegenomen pijn veroorzaakt op zijn beurt meer stress en angst bij de patiënt, waardoor het sympathische zenuwstelsel verder wordt geactiveerd.
Dit resulteert in een neerwaartse spiraal van pijn en ontregeling van het AZS, die moeilijk te doorbreken is zonder gerichte interventies.
Behandeling
Hoe stimuleer je het parasympatische zenuwstelsel en pak je de bovengenoemde klachten aan? Een aantal dingen doe je misschien al (on)bewust. Maar vaak is dit nog niet genoeg en blijft de patiënt hangen in zijn klachten en herstel. Dit levert frustratie bij zowel de patiënt en fysiotherapeut op. Wat het AZS van jou en jouw patiënt verder op scherp zet.
Video 3. Werking van NESA therapie
Er zijn meerdere manieren om het AZS te beïnvloeden maar de vicieuze cirkel doorbreken is soms lastig. NESA therapie kan de deur naar herstel dan openen. NESA therapie is een effectieve en wetenschappelijk onderbouwde vorm van niet-invasieve neuromodulatie. Hierbij wordt gebruik gemaakt van elektrische patronen aan de perifere zenuwen van handen en voeten om het AZS terug in balans te brengen (video 3). Daarna of daarnaast zorg je met andere vormen van therapie zoals oefentherapie, ontspanningsoefeningen, stressmanagement, mobilisaties en het aanpassen van de levensstijl voor een blijvende klachtenvermindering.
Reacties
Er zijn nog geen reacties.
Plaats reactie